Üst Abdomen/Batın) Ultrasonografi

Üst batın diye kastedilen, karnın üst yarısındaki organlardır. Karnın üst kısmında karaciğer, safra kesesi, pankreas, böbrekler, böbrek üstü bezleri, dalak gibi organların ultrason ile görüntülenmesine üst batın ultrasonu denir.

Üst batın ultrasonu yapılırken sadece açlık gereklidir, idrara sıkışık olmak gerekmez!

Karaciğer: Parankimi, boyutu, ekosu, içinde yer alan yapılar, safra yolları, damarlar değerlendirilir. Karaciğer yağlanması, iyi ya da kötü tümörleri, kistik yapıları raporda belirtilmelidir.

Karaciğer parankimindeki değişiklikler, deneyimli gözlerce bakıldığında siroz başlangıcı veya ilerlemiş siroz hakkında bilgi verir. Özellikle Hepatit B gibi hastalıkları geçiren veya taşıyıcı olan insanların, yoğun alkol tüketenlerin aralıklarla ultrason kontrolü hastanın prognozu açısından önemlidir. Bu tür hastalarda ultrasonla sıkı takip gerekmektedir. Gerekli görülürse Doppler Ultrason ile ayrıntılı değerlendirme gerekir.

Safra kesesi: Değerlendirilmesi için 8 saatlik açlık şarttır. Kese içindeki taşlar, büyüklükleri, kese duvar kalınlığı, kese şişkinliği, kese etrafında sıvı olup olmadığı acil cerrahi girişim gerekip gerekmediğinin tespiti açısından önemlidir. Safra kesesi duvarında, safra yollarında bazen tümör olabilir, bunlar genellikle kötü huylu tümörlerdir. Ayrıca safra yolları ayrıntılı incelenmelidir, safra yollarında olan genişlemeler taş veya safra yolu tümörünü düşündürebilir, ileri inceleme gerektirir.

Dalak: Değerlendirilmesi sırasında boyut öncelikli olarak önemlidir. Karaciğer sirozu gibi hastalıklarda dalakta da birtakım değişiklikler olur. Ayrıca bazı kan hastalıklarında dalakta büyüme olabilir, hatta kan hastalıklarının ilk bulgusu olarak dalak büyümesi görülebilir. Dalakta da diğer organlarda olduğu gibi kistler, iyi ya da kötü huylu tümörler görülebilir ancak karaciğere göre daha nadirdir. 

Pankreas: Mide arkasında yer aldığı için görülmesi zor bir organdır. Özellikle batın orta hattaki kuşak tarzındaki ağrılarda görüntülenmesi önemlidir. Ancak  problem olsa da ultrasonda her zaman bulgu vermeyebilir. Ayrıca pankreas tümörleri oldukça önemlidir. Özellikle kuyruk bölgesi tümörleri açısından bu bölgenin ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekir.

Böbrekler: Ultrasonla değerlendirilirken büyüklüğü, parankim yapısı, renal pelvisi, kaliksleri, idrarı süzen korteks kalınlıkları not edilir. Bunlar böbrek değerlendirmesi için oldukça önemlidir. Böbreklerin içinde bulunan taşların yerleşim yerleri rapora yazılmalı, bası yapıyorsa belirtilmelidir. Böbrek pelvisinde veya kalikslerinde olan genişlemeler belirtilirken böbrek pelvisinin ön arka çapı ölçülerek belirtilmelidir. Bu şekilde takip yapılabilir, ön-arka çapın artıp azalmasına göre tedavi şekli seçilebilir. Böbreklerde olan kistler varsa tümörler belirtilmeli, hangi yapılarla ilişki halinde ise rapora yazılmalıdır.

Böbrek Üstü Bezleri: Yani adrenal bezi böbreğin üstünde yağlı dokulardır, normalde ultrasonda görülmezler. Büyümüş böbrek üstü bezleri ultrasonda görülebilir. Bu durumda ileri tetkik gerekebilir. Bazen böbreküstü bezine kanama olabilir, bu durum önemlidir.

Bunların dışında batın orta hatta bulunan büyük damarlar, aorta ve vena kava inferior da değerlendirilir. Aortada anevrizma, pıhtı, kireçlenme olabilir. Vena kava inferiorda tümör yayılımı, pıhtı olabilir. Batın ultrasonu sırasında bu yapıların da değerlendirilip problem varsa ayrıntılı şekilde belirtilmesi gerekir. Batın içi büyük damarlara bakarken çevresindeki lenf nodlarına da bakmak gerekir. Normalde lenf nodları görülmez. Ancak özellikle kanser gibi durumlarda batın içi lenf nodları büyür. Bazen sadece büyümüş lenf nodları ile tanı konulan kanserler olabilir.